Hafta 3: Temel İşletim Sistemi Bilgisi

1. İşletim Sistemi nedir?

Bilgisayarlara kurulan temel yazılımlara işletim sistemi denilmektedir.

Bilgisayar kullanıcıları bilgisayarı kullanırken gerçekleştirdikleri işlemleri işletim sistemi aracılığı ile gerçekleştirirler.

2. İşletim sistemleri ile ilgili çeşitli kavramlar.

Masaüstü: İşletim sistemi (örnek: Windows XP) açıldığında karşımıza ilk olarak Masaüstü -desktop- adı verilen ekran gelmektedir. Bilgisayarda yapmak istediğimiz işlemleri masaüstünde yer alan simge, kısa yol ve araç çubuklarını kullanarak yapmaktayız. Masaüstünü sınıflardaki sıralara benzetebiliriz. Ders esnasında bize gerekli olan kitap, defter, kalem vb. eşyaları sıramızın üstüne koyarız. Bilgisayarda da gerçekleştirmek istediğimiz işlem için gerekli olan araçlar masaüstünde yer alır.

Dosya Sistemi: Bilgisayarlar bilgiyi dosyalar halinde depolamaktadır. Bilgisayarın içerdiği bilgi arttıkça dosya sayısı da artmaktadır. İçerisinde fazla bilgi bulunmayan bilgisayarlarda bile dosya sayısı on binlerle ifade edilmektedir. Bilgisayarlarda yer alan bu dosyalara hızlı bir şekilde ulaşabilmek ve dosyaları verimli bir şekilde kullanabilmek için bu dosyaların belirli bir düzen içerisinde depolanması ve yönetilmesi gereklidir. Bu yönetim işini dosya sistemi aracılığı ile gerçekleştiririz.

Dosya sisteminin temel öğeleri: Dosya sisteminin 3 adet temel öğesi vardır: Bunlar:

Dosyalar: Bilgileri içeren temel dosya sistemi öğesidir. Bilgisayarlarda kullanılan bütün bilgiler dosyalar halinde saklanır. (Benzetme: Öğrenciler)

Klasörler: Dosyaları barındıran temel boşluklardır. Bilgisayar hafızasında yer kaplamazlar. Bir klasörün içinde dosyaların yanı sıra başka klasörlerde yer alabilir. Bir klasörün içerisinde yer alan klasörlere alt klasör denilir. Örnek olarak, bilgisayarımızda “Müzik” klasörü vardır. Bu klasörün içinde de “Yerli Müzik” ve “Yabancı Müzik” adında iki klasör vardır. Bu durumda “Yerli Müzik” ve “Yabancı Müzik” klasörleri “Müzik” Klasörünün alt klasörleridir. (Şekil.1) (Benzetme: Sınıflar)


Sürücüler: Bilgisayar içerisindeki tüm klasör ve dosyaları barındıran ana boşluklardır. Dosyalar ve klasörler “sanaldır”. Ancak sürücüler fiziksel donanım parçalarıdır. Biz bu parçaları işletim sistemi üzerinden yönetiriz ve bu parçaları bilgileri depolamak için kullanırız. Disket sürücü, DVD-Rom ve sabit disk en çok kullanılan sürücülere örnektirler. (Benzetme: Okul)

Hafta 2: Temel Yazılım Bilgisi

1. Bilgisayar yazılımı nedir?

Bilgisayarlara yüklediğimiz ve belirli bir işlemi gerçekleştirmemize yardımcı olan işletim sistemi, oyunlar ve programlar gibi elektronik bilgilere yazılım denir.

Bilgisayar yazılımları kullanım haklarına göre 4’e ayrılmaktadır. Bunlar:

Lisanslı Yazılım: Kullanım hakları satın alınarak veya sözleşme ile kullanılabilen yazılımlardır. (örnek: Windows Vista, Office 2007)

Demo Yazılım: Tanıtım programlarıdır. Yazılımın sadece belirli özelliklerinin kullanılabileceği kısıtlı sürümüdür. (örnek: Oyun demoları)

Paylaşılan Yazılım (Shareware): Tam sürüm programlardır. Ancak kullanım süreleri veya miktarları sınırlıdır. (örnek: Antivirüs programları)

Ücretsiz Yazılım (Freeware): Dağıtımı ve kullanımı tamamen ücretsiz ve kısıtsız olan yazılımlardır. (örnek: Live Messenger, Winamp)

2. Başlıca yazılım çeşitleri.

İşletim Sistemleri: Bilgisayarların çalışması ve bilgisayar donanımının yönetilebilmesi için gerekli olan temel yazılımlardır. Bilgisayar donanım parçalarını ve yazılımlarını işletim sistemi aracılığı ile yönetiriz. Bilgisayar kullanıcıları olarak bizler bilgisayarın yapmasını istediğimiz işlemleri bilgisayara yaptırmak için işletim sistemlerini kullanırız. (Şekil.1) Günümüzde popüler olan başlıca işletim sistemleri Windows XP, Windows Vista ve çeşitli Linux sürümleridir.

Resmi büyütmek için üzerine tıklayınız.

Programlar: Bilgisayarın temel yazılımı olan işletim sistemi üzerine kurulan ve çeşitli işlemlerin yerine getirilmesini sağlayan yazılımlara genel olarak program denilmektedir. Örneğin, müzik dinlemek için Windows Media Player isimli programı, internet üzerinden tanıdıklarımızla sohbet etmek için Windows Live Messenger isimli programı kullanabiliriz. Programlar işletim sistemleri üzerine kurulur ve kurulan program işletim sistemine uygun olmalıdır.

Oyunlar: Bilgisayar kullanarak oyunlar oynamak ve eğlenmek için hazırlanmış yazılımlardır. 1 disketten ufakları da 1 DVD (3000+ disket) kadar büyükleri de vardır.

Virüsler: Bilgisayar donanımına zarar vermek, işletim sisteminin ve diğer yazılımların işlemlerine engel olmak ya da izinsiz olarak kişisel bilgilerin çalınmasını sağlamak gibi ahlak dışı amaçlara yönelik olarak geliştirilen kötü huylu bilgisayar yazılımlarıdır.

Hafta 1: Temel Donanım Bilgisi

1. Bilgisayar donanımı nedir?

Bilgisayarın fiziksel yapısına bilgisayar donanımı denir. Kaba bir tabirle bilgisayar donanımı bilgisayarın elle tutulur kısımlarıdır.

Bilgisayar sistemleri birçok farklı donanım parçasının bir araya getirilmesi ile oluşturulur.

2. Temel donanım parçaları.

Anakart: Bilgisayarın tüm birimlerinin bağlantısını sağlayan karttır. (Şekil.1)

İşlemci (Merkezi İşlem Birimi – CPU): Bilgisayarda işlemleri yapan birimdir. (Şekil.2)

Bellek (RAM): Bilgilerin geçici olarak tutulduğu yerdir. (Şekil.4)

Sabit Disk (HDD): Bilgilerin kalıcı olarak saklandığı ve depolandığı birimdir. (Şekil.3)

Not: İşlemci, bellek ve sabit disk anakart üzerindeki yuvalara doğrudan veya kablolar aracılığı ile bağlanmaktadır.

Resmi büyütmek için üzerine tıklayınız.

Temel donanım parçaları ile ilgili açıklamalar:

Anakart bilgisayar sisteminin temel parçasıdır. Bir bilgisayar sistemini oluşturan bütün donanım birimleri (örn: işlemci, klavye, yazıcı…) doğrudan veya dolaylı olarak anakarta bağlanır. Anakartlar üzerinde, doğrudan takılacak parçalar için yuvalar, kablo ile bağlanacak parçalar için ise “port” adını verdiğimiz girişler bulunur.

İşlemci bilgisayar sisteminin “beyni” olarak ifade edilebilir. Bilgisayar sisteminin yaptığı tüm işlemler işlemci tarafından gerçekleştirilir.

Bellek (RAM) ve Sabit Disk (HDD) bilgisayarın hafıza birimleridir. Bellek geçici, sabit disk ise kalıcı hafıza birimidir. Bilgisayar çalışırken kullanılan ve kullanılacak olan tüm bilgiler geçici hafıza birimi olan bellekte tutulur. Bilgisayar kapatıldığında bellekte yer alan bu bilgiler silinir. Kullanılan bilgilerin silinmesini istemiyorsak, diğer bir değişle daha sonra tekrar kullanmak istiyorsak bu bilgileri kalıca hafıza birimi olan sabit diske depolamalıyız.